Het Buitenhof in Den Haag
Vanaf 1939 werkte m'n vader als knecht bij het Departement van Financiën. In mei 1943 werd een gedeelte van het Departement verplaatst naar Deventer. M'n ouders verhuisden mee omdat m'n vader huisbewaarder werd van dat pand waar het Departement introk. Op 30 juni 1945 werd ik geboren. In december 1945 verhuisden wij weer terug naar Den Haag omdat m'n vader was benoemd tot conciërge van – zoals dat zo mooi werd omschreven – de Rijksgebouwen Buitenhof 37 en 38 te 's-Gravenhage met plicht tot bewoning van de dienstwoning. Hoewel ik dus in Deventer ben geboren, ben ik eigenlijk als Hagenees opgegroeid. Vanaf december 1945 tot medio 1971 woonden wij boven het kadaster, op de derde etage van het linkse pand op de foto hiernaast. Met m'n trouwen ben ik in Katwijk gaan wonen en daar woon ik nog steeds. Ondanks dat ik sinds 1973 een (import) Katwijker ben, voel ik mij nog steeds verbonden met Den Haag. Alle gebeurtenissen in Den Haag volg ik trouw en de geschiedenis van Den Haag is een hobby van me. Op deze pagina “Het Buitenhof in Den Haag” probeer ik met foto's en verhaaltjes een beeld te schetsen hoe ik op “het Buitenhof” ben opgegroeid, de geschiedenis van de gebouwen Buitenhof 37 en 38 en Buitenhof in het algemeen. Ik wens u veel leesplezier. Jan van der Meer.	De gebouwen Buitenhof 37 en 38 foto gemaakt in 1967

Personeel van het Kadaster omstreeks eind jaren 60 van de 20ste eeuw	Sinds 1876 is in deze panden het Kadaster gevestigd. In pand nr. 37 zaten de Bewaring van Hypotheken, het Kadaster, de Landmeetkundige Dienst, de Grondbelastingen en de Tekenkamer. In pand nr. 38 zaten de Scheepsbewijzen en de Verificateur Invoerrechten en Accijnzen. Op de derde etage was dan de dienstwoning, waar wij vanaf december 1945 woonden. Eerst met ons drieën en in juli 1948 met zijn vieren toen m'n broer Rob werd geboren. Om de hoek op nummer 34 en 35 zaten de Rijkspapiervernietiging en de inspecteur van de Waarborg goud en zilver, allen ressorterende onder het Departement van Financiën. In 1971 verhuisde het Kadaster naar Rijswijk en werden de panden 34 t/m 38 ontruimd. De panden werden verbouwd en gerestaureerd voor huisvesting van administratieve diensten van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Het gebouw werd omgedoopt tot de “Vijverhof” en in 1975 in gebruik genomen.

Vanaf die derde etage had je prachtig uitzicht over het Buitenhof en de Hofweg, zeker 's winters, als de bomen kaal waren, had je een weids uitzicht. Met feestdagen zoals Koninginnedag en Prinsjesdag of evenementen was het een drukte van vanjewelste. We gingen dan meestal op de hoekkamers van het Kadaster voor de ramen zitten. Dan had je machtig uitzicht op het Buitenhof, de Hofweg, maar ook naar de Vijverdam en de Lange Vijverberg. De terrassen zaten barstensvol en straatmuzikanten wisselden elkaar af. Het Buitenhof was in die jaren tot de zeventiger jaren van de 20ste eeuw een en al terras.	Het Buitenhof op een vroege zondagochtend (1967)
Vanuit de 2 etage op de hoekkamer van het Kadaster richting Hofweg	Idem het kruispunt Buitenhof - Hofweg
Nogmaals de drukte op de Hofweg	Het Buitenhof met op achtergrond de regeringsgebouwen
Ingang van de Passage aan de Buitenhof zijde	De ingang van de Passage aan de Buitenhof zijde. Aan de linkerkant is nog net het terras van Indrapoera tezien. In die tijd een befaamd Indisch restaurant.
In de 50 en 60 jaren van de twintigste eeuw had je nog echte winters met sneeuw. In die tijd bestond nog de plicht en de controle op het sneeuwvrij maken van de trottoirs grenzend aan de huizen. Op zo'n dag dat het 's nachts had gesneeuwd stond m'n vader voor dag en dauw op om het trottoir schoon te maken en in ieder geval een looppad te maken voor de heren “ambtenaren”. Als m'n vader door omstandigheden voor acht uur zijn stoepje (ruim 600 vierkante meter) niet schoon had, dan stond de politie (die zat recht tegenover het Kadaster) voor zijn neus. Toen m'n broer en ik wat groter waren hielpen we, voor dat we naar school gingen, m'n vader. Dat vonden we prachtig. Als de stoep schoon was werd er as van kolen op gestrooid. U zult zich afvragen as van kolen?. Nou in die tijd werd de centrale verwarming nog gestookt met kolen. In het stookseizoen werden een paar keer per maand kolen gebracht (cokes, antraciet of grote briketten), wat ik me kan herinneren was dat in het begin met paard en wagen en later met een vrachtwagen. De kolen zaten in jute zakken en werden met de hand gelost. Vanaf de wagen moest men ruim 50 meter lopen, wat kleine trappetjes af en het storten in een kolenkelder. Vanwege het stof moesten die kolen met water besproeit worden. Die briketten waren voor m'n broer en ik een mooi speelgoed. Je kon daar mooie huizen van bouwen, het nadeel was dat we helemaal zwart waren na het spelen. In 1958 kreeg het Kadaster olie gestookte centrale verwarming.	Het Buitenhof in de sneeuw
Waar nu Pathé zit zat vroeger de Cineac	De Cineac zat recht tegenover ons. In de vijftiger jaren was er nog geen TV en kon je in de Cineac het Polygoon nieuws zien, ook waren er tekenfilms. De voorstelling was doorlopend en duurde een uur. Je kon doorlopend naar binnen maar na een uur moest je er uit. Daar werd op gecontroleerd, maar dat was te omzeilen door steeds op een andere plaats te gaan zitten. De entree was 25 cent. Op woensdagmiddag als we vrij van school waren was het vaste troef om naar de Cineac te gaan. Soms waren er speciale films en dan stonden er hele rijen mensen te wachten om naar binnen te kunnen. Rechts naast de Cineac zat tot 1963 het politiebureau. Het politiebureau verhuisde dat jaar naar de Jan Hendrikstraat. In de oude Hoofdwacht, zoals het gebouw heette en waar vroeger de paleiswacht zat, heeft na het vertrek van de politie eerst een tapijthandel gezeten en nu zit er een cafe-restaurant. In die tijd dat het politiebureau er zat was er altijd wel wat te zien aan opstootjes of relletjes. Voor het raam zaten we eerste rang.
Het Valkenhuis (Buitenhof 34), gebouwd in 1467, stond eeuwen geleden ten dienst van de valkenjacht. Later herbergde het twee brandspuiten en in de 19e eeuw werden hier hofrijtuigen gestald tot in 1877 de Koninklijke Stallen opgeleverd werden. Na die tijd tot 1971 zat hier de “Rijkspapiervernieting”. In 1971 verhuisde deze naar Apeldoorn. Alle rijksoverheidsinstellingen waren verplicht, krachtens de Archiefwet, hun voor vernietiging in aanmerking komende archiefbescheiden hier in te leveren. In die tijd besefte ik nog niet dat die papiervernietiging een belangrijk onderdeel van m'n werk zou gaan uitmaken, maar was het in onze kindertijd een gewild speelobject. De jutezakken en de balen papier waren meters hoog opgestapeld. Je kon fijn bergbeklimmertje spelen. Regelmatig werd het vernietigde papier met grote vrachtwagens opgehaald ter afvoer naar de papierfabriek. Het was altijd een belevenis om te zien hoe die vrachtwagens geladen werden. Vaak ging het mis, de wagens waren dan te hoog opgeladen en moesten herladen worden. De poort was aan de achterkant hoger dan aan de voorkant. Ook is het een keer voorgekomen, toen de Vijverdam was opgebroken en de toegang met rijplaten was voorzien, zo'n vrachtwagen, geheel geladen, door die rijplaten zakten. Er moesten toen kraanwagens aan te pas komen om alles weer op z'n pootjes te zetten.	De Rijkspapiervernietiging in het Valkenhuis klik hier voor een artikel uit de krant het Vaderland over de papiervernietiging
Buitenhof 37 in 1975	In 1642 werd dit gebouw neergezet door de steenhouwer Pieter Adriaanszn 't Hooft en de meester-metselaar Thomas Jaspersen Hogendorp voor Capiteyn Wederholt. Capiteyn Wederholt heeft naar het schijnt zijn huis niet zelf bewoond. In 1645 was het verhuurd aan de Bye “Resident vanwege de Croon van Polen”, terwijl hij het in latere jaren verhuurd had aan de Gedeputeerden van het Noorderkwartier. Na de dood van de Capiteyn kwam het pand in handen van Graaf de Noyelles, generaal der Infanterie, die evenals zijn voorganger als militair een zwervend bestaan had en meestal te velde vertoefde. In 1756 werd de hoofdingang met stoep van het midden van de gevel naar links verplaatst (zie foto hieronder). De oude kruisramen werden vervangen door modernere engelse schuiframen, waarbij tevens de vensterbankenhoogten weren verlaagd en de raamopeningen bijgevolgd werden vergroot. Dit proces heeft zich tot in de 19e eeuw voortgezet. In 1971 werd het gebouw gerestaureerd en verbouwd en in 1975 in oude luister als de “Vijverhof” ingebruik genomen als dependance van de Tweede Kamer.
Het Buitenhof in 1937. Hier is duidelijk te zien dat de hoofdingang links van de middelgevel zit. Daarnaast is een deur naar de binnenplaats van Buitenhof 38 en 37 en het Valkenhuis, de zogenaamde brandgang. Deze gang was vroeger de feitelijke toegang tot het Valkenhuis, tussen 1695 en 1700 is pas de grote toegangspoort op nummer 34 gebouwd.	Buitenhof in 1937
Medio 2005 stond de “Vijverhof “weer in de steigers	En werd restauratie en nieuwbouw verricht voor de Rijksvoorlichtingsdienst
In de zomer van 2007 was de “Vijverhof” weer in gebruik	evenals het pand Buitenhof 38
stoephek Buitenhof 38	Dit stoephek dateert uit 1761. Het was eerst twee ramen breed, maar is met de restauratie in 1975 verbreed. Het was destijds een ideaal speelplaatsje voor ons. Rechts zit een draaihek met een fraai slot en sleutelgat en net als toentertijd kan het niet op slot.
Eertijds droeg het schild de wapens van de graaf de Noyelle, later die van Oranje-Nassau. In 1795, bij de komst van de Fransen, is het blazoen uitgehakt. Met de restauratie in 1975 is de Nederlandse Leeuw aangebracht.	Kroonlijst met fronton
Najaar 1968, links loopt m'n moeder	M'n vader met koffiebaas de Bruin (1966)
Lijn 3 in het jaar 1958	1965 de bomen worden gekortwiekt
De binnenplaats van het Valkenhuis rond 1875. In de periode 1875 – 1971 zijn de gebouwen rond om de binnenplaats vele malen verbouwd en uiteindelijk in 1971 gesloopt.	Met de restauratie/verbouwing in 1971/1975 werd op de binnenplaats een nieuw kantoorpand neergezet t.b.v. de Tweede Kamer. In 2005 werd dat weer gesloopt en werd een nieuw kantoorpand gebouwd waarvan hierboven het resultaat. Uiteindelijk is van de oude historie van het Valkenhuis niets meer overgebleven. Alleen de deuren van de toegangspoort zijn er nog.

Wat wel nog uit de historie is overgebleven zijn deze skeletten van hondenkoppen. Bij de verbouwing in 2005 kwamen deze met opgravingen naar boven. Zij zijn afkomstig van de jachthonden uit de tijd dat het Valkenhuis nog een jachthuis was.
Het Buitenhof in 1924	en in januari 2008
De Hofvijver voor 1924 op de achtergrond zijn nog een aantal panden te zien die in 1924 werden afgebroken	De Hofvijver in januari 2008
Het Buitenhof – Vijverdam 1936	en in januari 2008
Het Buitenhof 1936	en in januari 2008
Het Buitenhof 1949 met de kiosk waar ik altijd de Donald Duck kocht	en in januari 2008 van levendigheid kan je niet meer spreken, het is een saai plein geworden
Het Buitenhof 1950	en in januari 2008
De Gevangenpoort in 1914 de gebouwen rechts zijn in 1924 afgebroken	en in januari 2008
De Gevangenpoort in 1930	en in januari 2008
De Gevangenpoort in 1948 links op de foto is de toegangspoort van het Valkenhuis te zien	en in januari 2008 links op de foto is de toegangspoort die toegang geeft tot de Rijksvoorlichtingsdienst onderdeel van het Ministerie van Algemene Zaken
De Gevangenpoort in 1969 op deze foto is de toegangspoort van het Valkenhuis beter te zien	en in januari 2008
lijn 9 juni 1962 ik vraag me af hoe vaak in al die jaren deze rails is opgebroken	lijn 3 periode juni – september 1959 de z.g kindertram en had recent een nieuwe beugel gekregen
lijn 3 winter 1959-1960	lijn 3 mei/juni 1958 voorzien van feestvlaggetjes vermoedelijk op 5 mei (bevrijdingsdag) of 29 juni (de verjaardag van prins Bernhard)
	De voormalige Hoofdwacht kreeg in 1941 de bestemming als bureau voor de Haagse Politie. Het eeuwenoude pand was in feite volkomen ongeschikt om als politiebureau voor een binnenstadskorps dienst te doen. Het ruimtegebrek was groot, zowel voor de agenten als voor hun arrestanten. Tien jaar na de Tweede Wereldoorlog werden er dan ook al plannen gemaakt voor een nieuwe behuizing. Op 8 juli 1963 verhuisde het korps tenslotte naar een gloednieuw kantoor in de Jan Hendrikstraat.
Na een leegstand van een paar jaar werd er in 1967 een tapijthandel gevestigd, waarna in 1968 de heer Van Bakergem er een winkel in stijlmeubelen en verlichting begon. Boven de winkel woonde tot 1972 het gezin Van Bakergem. In 1973 trad de heer Henczl toe tot het bedrijf, dat hij, na de dood van de heer Van Bakergem in 1978, voortzette. Ook de familie Henczl woonde enkele jaren in de bovenwoning, maar verliet deze woning in 1982 aangezien de bouwkundige staat van het pand veel te wensen overliet en er nauwelijks sprake was van wooncomfort. Op 1 mei 1985 ging de restauratie van start. Thans is er het cafe-restaurant “Havana”gevestigd.




Terug

Bronnen: - Persoonlijk archief Jan van der Meer - Foto's en info trams Rob van der Meer - Restauratie van de panden Buitenhof 34 t/m 38 te 's-Gravenhage, Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, Rijksgebouwendienst, ir.H.de Lussanet de la Sablonière. - Haagse Handel en Wandel, Oude Haagse advertentiën en stadgezichten van weleer, J.M.Knaud. - Wandelingen door oud-Den Haag, Johan Schwencke. - De voormalige hoofdwacht, de restauratie van Buitenhof 19 te 's-Gravenhage, Gemeente 's-Gravenhage, Afdeling Verkeer en Vervoer, Openbare Werken en Monumentenzorg. Vom-reeks 1985 nummer 2. - Gemeentearchief 's-Gravenhage.